Huber uitgelichte titel Boekenweek 2016
De Tweede Wereldoorlog is de meest veelbesproken periode uit de Duitse geschiedenis. Toch zijn er de afgelopen jaren nog af en toe boeken verschenen die een onderbelicht onderwerp over de oorlog behandelden.
Een prikkelend voorbeeld is het boek van historicus en documentairemaker Florian Huber met de schokkende titel Kind, beloof me dat je de kogel kiest. De ondertitel maakt duidelijk waarover het gaat: over hoe eenvoudige Duitse burgers met het besef omgingen dat de oorlog voor hun verloren was, dat hen ongekende wraakacties te wachten stonden. Hubers boek maakt deel uit van een aantal historische documenten en analyses die de laatste tien, vijftien jaar verschenen is over de traumatische ervaringen en het leed van ook de Duitse burgerbevolking tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Eén van de eerste boeken in die rij was, vijftien jaar geleden, het omstreden boek De brand van Joachim Friedrich, over de bombardementen van Duitse steden, met name in het voorjaar van 1945. Ook al weet ik dat lang niet al mijn landgenoten fout waren in de oorlog, heb ik toch bij elk boek dat het Duitse leed belicht een ongemakkelijk gevoel. Allereerst omdat ik bij een generatie Duitsers hoor voor wie de Duitse schuld en onze schaamte daarover centraal staat. We hebben lang onze ogen en oren dicht gehouden voor het leed dat ook Duitsers in de oorlog hebben ervaren. En dan: hoe breng je als agente dit soort titels in Nederland onder de aandacht?
Het eerste wat je dan bekijkt is: heeft het boek dat je net in handen hebt apologetische elementen? Probeert de auteur te rechtvaardigen wat er in de oorlog is gebeurd? Wat is de toon van het boek, welke voorbeelden kiest de auteur en in welk historisch, psychologisch en sociaal perspectief zet hij of zij de beschreven gebeurtenissen en ervaringen?
In dit opzicht heb ik niets dan lof voor Florian Huber. Hij behandelt een nog verzwegen hoofdstuk in de contemporaine Duitse geschiedenis: de massazelfmoorden tijdens het voorjaar van 1945 in met name Oost-Duitsland, toen de Russische Rode Armee steeds verder oprukte en de bevolking, vooral vrouwen en kinderen, verkrachtingen, executies, plunderingen en andere verschrikkelijke wraakacties moesten vrezen.
In een mooie, ingetogen stijl beschrijft Huber aan de hand van het Duitse stadje Demmin ten oosten van Berlijn hoe groot de wanhoop, de paniek, de angst, maar ook de schaamte en het schuldgevoel van gewone Duitse burgers was. Hij schetst een schokkend tafereel van hoe banaal zelfmoord werd in die tijd: vrouwen die in paniek voor het oprukkende Rode Leger eerst hun drie, vier of zelfs zeven kinderen verhingen of vergiftigden en daarna zelf de rivier in liepen. Tien procent van de bewoners van Demmin zocht in die tijd de dood.
De grootste kracht van dit boek ligt echter niet in deze apocalyptische taferelen, maar in de analyse van de noodlottige geestesgesteldheid waar deze huiveringwekkende zelfmoordgolf in het voorjaar 1945 uit voortkwam. Huber plaatst de zelfmoordepidemie in een breder, hoog interessant massapsychologisch perspectief.
Voor mij herhaalt dit boek een belangrijke les: oorlog kent alleen maar slachtoffers.
Kind, beloof me dat je de kogel kiest verscheen in januari 2016 bij uitgeverij Hollands Diep. Het boek werd in Duitsland verkozen als één van de meest belangrijke non-fictie boeken van 2015 en in meerdere talen vertaald.
